DACHY ODWRÓCONE – CO TO TAKIEGO?

Dach jest jednym z najważniejszych elementów budynku, ponieważ chroni go przed utratą ciepła oraz wpływem warunków zewnętrznych. Zarówno jego konstrukcja, jak i ułożone pokrycie dachowe musi sobie radzić z naporem wiatru, opadami atmosferycznymi, promieniowaniem UV czy dużymi skokami temperatury. Istnieje wiele rodzajów konstrukcji dachowych oraz typów pokryć, z których każde ma swoje zalety i ograniczenia. W przypadku dachów płaskich szczególnie interesujące są te, które wykonano jako tzw. dachy odwrócone.

Oferują one możliwość dobrego zabezpieczenia budynku oraz zapewniają szeroki zakres funkcji dodatkowych, które mogą pełnić. Przyjrzyjmy się bliżej różnym konstrukcjom dachowym i zobaczmy, jakie są cechy charakterystyczne dachu odwróconego oraz przekonajmy się, dlaczego warto się na taki dach zdecydować.

DACHY PŁASKIE – NOWOCZESNA ALTERNATYWA DLA TRADYCYJNYCH KONSTRUKCJI DACHOWYCH

Tradycyjne konstrukcje dachów, które jako pierwsze przychodzą na myśl większości osób, gdy wyobrażają sobie typowy dom to dachy strome. Mają one dwie lub więcej połaci nachylonych pod sporym kątem łączące się ze sobą w kalenicy albo najwyższym punkcie w przypadku tzw. dachu namiotowego. Istnieje wiele odmian dachów stromych, różniących się nachyleniem połaci oraz ich kształtem. Poza wspomnianymi dachami namiotowymi o połaciach w kształcie trójkątów popularne są też dachy dwuspadowe o połaciach prostokątnych, a także kopertowe, gdzie dwie dłuższe płaszczyzny mają kształt trapezów, a krótsze trójkątów. Ciekawą odmianą dachu stromego jest dach mansardowy, który składa się z części o różnym nachyleniu – mniejszym w swojej górnej części i większym w dolnej. Dachy strome są najczęściej wybieranymi konstrukcjami, jeśli chodzi o budynki jednorodzinne. W przypadku obiektów użytkowych i domów wielorodzinnych znacznie częściej stosowane są dachy płaskie.

Dach płaski to dach jednopołaciowy, którego płaszczyzna jest nachylona pod bardzo niewielkim kątem wynoszącym około 3–5%. Taki spadek umożliwia sprawne odprowadzanie wody, a jednocześnie tak mała różnica poziomów sprawia, że nawet na dość dużym dachu różnica między wyższą a niższą krawędzią pozostaje stosunkowo nieduża. Oznacza to, że przy zachowaniu tej samej wysokości budynku wszystkie pomieszczenia znajdujące się na ostatnim piętrze budynku mogą mieć jednakową wysokość, co ułatwia ich wykorzystanie. Równo biegnący sufit nie powoduje takich strat powierzchni użytkowej, jak w przypadku dachów stromych, gdzie znaczna część pomieszczenia o mniejszej wysokości musi być wyłączona z eksploatacji lub używana jedynie jako schowek.

Dach płaski może być zaprojektowanych na dwa sposoby. Pierwszy z nich to tzw. stropodach wentylowany. W tym przypadku nad stropem, który stanowi sufit najwyższej kondygnacji, umieszczana jest jeszcze konstrukcja do ułożenia pokrycia dachowego. Wolna przestrzeń jest w takiej sytuacji wykorzystywana jako miejsce na umieszczenie warstwy izolacyjnej, a pokrycie dachowe będące hydroizolacją chroniącą przed opadami i chroniące przed działaniem wiatru znajduje się na zwykle drewnianej więźbie ze sztywnym poszyciem. Zabezpieczeniem przed gromadzeniem się wilgoci są odpowiednio rozmieszczone otwory wentylacyjne umożliwiające cyrkulację powietrza. Drugą możliwością jest wykonanie konstrukcji stropodachu niewentylowanego. W takim przypadku całość pokrycia dachowego wraz z termoizolacją jest układana bezpośrednio na stropie będącym sufitem ostatniej kondygnacji. Stropodachy wentylowane są częściej wybierane jako rozwiązanie przeznaczone do budynków wielorodzinnych i mniejszych budynków użytkowych. W obiektach o dużej kubaturze lub domach jednorodzinnych konstruktorzy częściej wybierają stropodachy niewentylowane.

Stropodachy niewentylowane zyskują jednak coraz większą popularność, ze względu na to, że dach tego rodzaju jest prostszy, a jednocześnie łatwy do wykorzystania jako taras przeznaczony do rekreacji i wypoczynku czy modny i praktyczny ogród dachowy. By móc wykorzystać dach w taki sposób poza samą konstrukcją ważny jest też sposób wykonania pokrycia dachowego, które musi mieć postać tzw. dachu odwróconego.

JAK WYGLĄDA KONSTRUKCJA DACHU ODWRÓCONEGO?

Zastosowanie dachu płaskiego ma wiele zalet, zarówno ze względu na możliwość pełnego wykorzystania dostępnej przestrzeni wewnątrz budynku, jak i powierzchni samego dachu. Z powodu swej geometrii oraz narażenia na tworzenie się kałuż i zastoisk wody musi być wykonany z materiałów, które zapewniają odpowiednią szczelność. Choć powierzchnia dachu płaskiego jest dużo mniejsza niż dachów stromych, to także w tym przypadku istotna jest się dobra termoizolacja zabezpieczająca budynek przed wychłodzeniem, tym bardziej że nie można tu liczyć na naturalny bufor w postaci poddasza nieużytkowego. Pokrycie dachu płaskiego musi zapewniać odpowiednią wytrzymałość na tzw. siłę ssącą wiatru, czyli powstającą przy połaci różnicę ciśnień. Z uwagi na specyfikę używanych materiałów pokryciowych – blachy nierdzewnej, pap bitumicznych czy nowoczesnych membran dachowych, które są bardzo lekkie, ten obszar ma szczególnie duże znaczenie.

Tradycyjnym rodzajem pokrycia dachowego jest wykonanie warstw w niemal takim samym układzie jak na dachu stromym. Pierwszym elementem jest paroizolacja, która stanowi zabezpieczenie przed oddziaływaniem pary wodnej wydostającej się przez strop z wnętrza budynku. Chodzi tu ochronę warstwy ocieplenia przed zawilgotnieniem, co obniża jego parametry użytkowe, a ponadto może się przyczynić do rozwoju grzybów i pleśni. Kolejnym elementem dachu w układzie klasycznym jest termoizolacja zmniejszająca straty ciepła. Ostatnim zabezpieczeniem jest powłoka hydroizolacyjna. W przypadku dachu tradycyjnego zwykle jest to blacha, papa termozgrzewalna albo coraz częściej membrana dachowa.

Dach w układzie odwróconym ma zupełnie inny układ warstw, wyłączając paroizolację, która także tutaj znajduje się na samym spodzie. Wyżej układana jest jednak hydroizolacja, którą w tym przypadku stanowi albo papa termozgrzewalna, albo membrana dachowa z EPDM lub PVC. Na warstwie zabezpieczającej przed przenikaniem wody opadowej układana jest termoizolacja. W tym przypadku musi być ona wykonana z materiału, który ma niewielką nasiąkliwość i nie traci swoich właściwości mimo zawilgocenia. Jednym z częściej wykorzystywanych materiałów są np. płyty XPS czy PIR. Ostatnim elementem płaskiego dachu odwróconego jest warstwa dociążająca chroniąca przed siłą ssącą wiatru. Można tu zastosować balast w postaci różnego rodzaju materiałów – popularne są zarówno obciążenia z warstwy żwiru, jak i płyt betonowych. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się dociążenie w postaci tarasu lub tzw. zielonego dachu.

JAK MOŻNA WYKORZYSTAĆ DACH PŁASKI W SYSTEMIE ODWRÓCONYM?

Dach płaski z ułożonym pokryciem w formie odwróconej daje możliwość urządzenia ogrodu dachowego. W takim przypadku na dachu może się znaleźć warstwa roślinności, która będzie nie tylko efektywnym obciążeniem konstrukcji, ale także sposobem na dodatkowe docieplenie budynku, ograniczenie przedostającego się do wnętrza hałasu, a także metodą na zwiększenie tzw. powierzchni biologicznie czynnej, co wpływa na możliwość zabudowania większej części działki niż ustalona w planie zagospodarowania przestrzennego lub warunkach zabudowy.

Ogród dachowy może być wykonany w dwóch wersjach, jako tzw. ekstensywny, gdzie są sadzone rośliny, które nie wymagają pielęgnacji czy podlewania albo intensywnym, który potrzebuje dodatkowych zabiegów. W przypadku dachów ekstensywnych mniejszy będzie ciężar całości, a zatem skromniejsze wymagania co do nośności stropu. Przy dachu intensywnym konieczna będzie dodatkowa ilość podłoża, które pozwoli na ukorzenienie się wyższych roślin, a często też instalacja umożliwiająca dostarczanie wody czy nawożenie.

Wszystkie elementy niezbędne do wykonania ogrodu dachowego układa się na warstwie termoizolacyjnej dachu odwróconego, zabezpieczając ją przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przeciekaniem wody. Bezpośrednio na materiale izolacyjnym układana jest zwykle warstwa zabezpieczającej geowłókniny, a na niej specjalny system drenażowy odprowadzający przesiąkającą wodę. Nad drenażem rozkładana jest warstwa filtracyjna, która zapobiega przedostawaniu się podłoża do drenażu. Ostatnią warstwą, na której sadzi się rośliny jest tzw. substrat dachowy, stanowiący mieszankę tradycyjnej gleby z lekkim materiałem naturalnym lub syntetycznym.

W przypadku, gdy na dachu odwróconym ma być zamontowany taras, najczęściej wybierana jest tzw. konstrukcja pływająca. Jest ona montowana na zabezpieczonej warstwie termoizolacyjnej i stanowi jej dociążenie. W tym systemie elementy stanowiące nawierzchnię są układane na specjalnie rozmieszczonych legarach albo wspornikach. Na nich umieszcza się zwykle płyty kamienne lub betonowe, a nieraz także deski kompozytowe bądź naturalne drewno.